امروزه بیش از 700میلیون انسان با عمر بیش از 60سال در جهان زندگی می کنند و بر اساس پیش بینی ها این گروه سنی در سال 2050 بیش از 2میلیارد نفر و یا بیش از 20درصد جمعیت جهان را به خود اختصاص خواهند داد.
روند افزایش جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان سریع تر خواهد بود و در نتیجه برای مواجهه و رویارویی با روند رو به گسترش سالمند شدن جمعیت، نیازمند برنامه ریزی ویژه، علمی و هدفمند هستیم.
بدون شک برنامه ریزی درست ممکن نخواهد بود جز آنکه از تمامی زوایا و جنبه ها به مقوله سالمندی نگریسته شده و همه نیازها و تمامی حقوق سالمندان را در بر گرفته و انواع چالش های پیش روی این نسل را در نظر داشته باشیم.
بدیهی است که سالمندان به عنوان کسانی که بخش بزرگی از جوامع انسانی را تشکیل می دهند، به مانند هر انسان دیگری از حقوق انسانی مشابه و یکسان با دیگر افراد برخوردارند، هرچند که به دلایل مختلف فردی و اجتماعی از بخش بزرگی از حقوق خود محروم مانده اند.
آژیسم یا تبعیض سنی، حقیقت نامیمون جوامع امروزی است که به بدترین و زشت ترین شکل ممکن در مورد سالمندان به اجرا گذاشته می شود.
آژیسم به معنای نادیده انگاشتن سالمندان در عرصه های و حوزه های مختلف فردی و اجتماعی است، چه آن زمان که فرزندان، پدر و مادر را در عین سلامت عقلی از کنترل بر اموال شان باز می دارند و چه آن زمان که آنان را در عرصه تصمیم گیری در مورد خصوصی ترین جنبه های زندگی شان محروم می سازند و چه آن هنگام که مسئولان و متولیان امور اجتماعی در برنامه ریزی ها و اولویت بخشی ها، سالمندان را از نظر دور می دارند و در تصمیم گیری های خرد و کلان اجتماعی شان، سالمندان محلی از اعراب ندارند و چه آنگاه که فرد سالخورده، چون خود را پیر می داند و پیری را مادر همه بیماری ها و ناتوانی ها، به هنگام بیماری از درمان خود غفلت می ورزد و دردناک تر آن هنگام که پزشکی، همه دردها را به پیری نسبت داده و از درمان ریشه ای و علمی بیماری های فرد سالمند، غافل می شود.
باری سالمندان از جمله گروه‌های آسیب پذیر اجتماع محسوب می‌شوند که به جهت شرایط جسمانی و روحی خاصی که در آن به سر می‌برند، غالبا از دستیابی به حقوق و آزادی‌هایشان محروم می‌مانند و خواسته یا ناخواسته در معرض نقض حقوق و آزادی‌ها قرار می‌گیرند. با وجود این که مطابق اصل کرامت، اصل برابری و اصل عدم تبعیض که در نظام بین المللی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده‌اند، هیچ تمایزی بین اشخاص سالمند با سایر افراد در بهره مندی از حقوق و آزادی‌ها نبوده و تمامی آحاد انسانی دارای کرامت بوده و نزد قانون با یکدیگر برابرند و نباید هیچ گونه تبعیضی نسبت به آنان روا داشته شود، اما در مرحله عمل، نگاه به وضعیت اجتماعی سالمندان، نشان می‌دهد که بسیاری از حقوق آنها تحت تأثیر وضعیت خاصشان نادیده گرفته شده و تمایز و تبعیض آشکاری علیه آنان در بسیاری از ابعاد روا داشته می‌شود.
پس برای تضمین بهره مندی اشخاص سالمند از حقوق و آزادی‌های مشروع و قانونی خود، ضرورت دارد تا اقدامات فراگیرتر و مؤثر دیگری هم در جهت تأمین حقوق و آزادی‌های آنها اتخاذ گردد، چنانکه در پی احساس چنین ضرورت‌هایی مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی قطع نامه شماره 91/46 مورخ 16 دسامبر 1991، «اصول ملل متحد برای سالمندان» را برای حمایت از سالمندان مقرر نموده و از دولت‌ها درخواست کرده تا آنها را در برنامه‌های ملی خود بگنجانند.
و بر همین اساس سازمان جهانی بهداشت، سال
2016 را سال نه به هرگونه تبعیض سنی نامید و در تازه ترین اقدام خود، پا را فراتر
نهاده و شعار روز جهانی سالمندان در سال 2018 را"
پاسداشت مدافعان حقوق سالمندان" قرار داده است.
به زعم نگارنده، این نامگذاری و تعیین چنین اولویتی، از این جهت از اهمیت ویژه و دو چندانی برخوردار است که به جای تاکید بر حقوق سالمندان، بر پاسداشت دفاع از حقوق سالمندان و کسانی که مدافع حقوق این عزیزان اند انگشت گذارده و اگر در سال 2016 با نه به هرگونه تبعیض سنی، لزوم توجه به حقوق سالمندان را گوشزد کرده بود، در سال جاری، با دیدی فراخ تر و هدف گذاری هوشمندانه، دفاع از حقوق سالمندان و مدافعان این حقوق را شایسته تکریم و تجلیل دانسته و پرداختن به حقوق سالمندان را، از مقوله ای صرفا حقوقی به مقوله ای انسانی و در خور تحسین ارتقاء بخشیده و با بیانی ظریف، خواستار توجه همگانی به حقوق سالخوردگانی است که شاید توان فریاد کردن و بازخواست حقوق به یغما رفته شان را نداشته و ندارند، حقوقی چون: حق زندگي و آزاد بودن در انتخاب محل زندگی، مناسب‌سازي محيط زندگي با نيازهاي فرد سالمند، ادامه زندگي اجتماعي علیرغم محدوديت‌هاي مشاركت سالمند، حضور و نقش فعال اطرافيان و حفظ روابط اجتماعي سالمند با خانواده و دوستان ، تملک و تسلط کامل بر درآمد و دارايي خود، ارج نهادن به فعاليتهاي سالمند از سوی خانواده و اطرافیان، آزادي انجام فعاليتهاي مذهبي، حفظ استقلال سالمند، حق بهره‌مندي از مراقبت، حق بهره‌مندي از مراقبين آموزش ديده و سرانجام رعايت شرايط جسمي و روحي در مراحل آخر زندگي سالمند.
آری این وظیفه یکان یکان شهروندان است که بازخواست کننده حقوق سالمندانی باشند که امروز ردای پدر و مادر بودن را بر تن دارند و در آینده ای بس نزدیک خود از زمره همانان اند.
و به یقین، با نگاهی هرچند گذرا بر برخی از آیات و روایات اسلامی در حوزه حقوق سالمندان، مسئولیت ما به عنوان شهروندان جامعه اسلامی در این حوزه دو چندان خواهد بود، چرا که در متون اسلامی بارها و بارها از لزوم رعایت حرمت و حفظ حقوق سالمندان سخن به میان آمده، چنانکه در آيات 23و 24سوره مبارکه اسراء به صراحت از حقوق سالمندان سخن رفته که: " و خدای تو فرمان داده كه جز او را نپرستید و به پدر و مادر خود نيكي كنيد و هرگاه یکی از آنان و یا هر دو نفرشان پير شوند، کوچکترین كلمه اي كه موجب رنجش آنان شود بر زبان نیاور و كمترين آزار به ایشان نرسان و همواره با آنان محترمانه سخن گوی و پر و بال تواضع و مهربانی ات را به نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا ایشان را مورد رحمت خود قرار ده، همانگونه که آنان مرا در کودکی تربیت و پرورش دادند".
و نیز این سخن ناب از امام سجاد (ع) که به شیواترین بیان، حقوق سالمندان را در جوامع اسلامی بر شمرده اند:
"حق سالخورده این است که حرمت پیری او را پاس بداری، اگر سوابق فضیلت در اسلام را دارد ، تجلیل اش کنی، او را بر خود مقدم بداری و در اختلافات، خصمانه با او رو در رو نشوی ، در راه رفتن بر او سبقت نگیری و پیشاپیش او راه نروی ، او را نادان نپنداری و اگر رفتار جاهلانه ای کرد ، تحمل کنی ، به مقتضای سوابق سالمندی ، احترام اش کنی که حق سن و سال نیز چون حق اسلام است . "
باشد که اندر این رهگذار، شاهد ترویج و گسترش فرهنگ دفاع از حقوق سالمندان بوده و امکان مشارکت بیش از پیش سالمندان را، به عنوان بخش بزرگی از جمعیت و دارای ذخایر ارزشمندی از دانش و تجربه، در اجتماع فراهم آورده و در تدوین سیاست های اجتماعی و برنامه ریزی های کوتاه، میان و بلند مدت آنان را از یاد نبرده و به مانند دیگر رده های سنی برای احقاق حقوق حقه آنان اقدام نماییم.
تاریخ ثبت :1397/07/03- تعداد بازدید : 29
برچسب ها :
اشتراک در سایر شبکه های اجتماعی :
نظر شما :
